Stres günümüzde pek çok bireyin, çalışan çalışmayan, okuyan okumayan, her yaştan her kesimin sıklıkla dile getirdiği oldukça yaşamımızın içinde bir kavram. Bir miktar stres kabul edilebilir hatta daha motive edici iken fazla miktarda ve iyi yönetilemeyen stres olumsuz sonuçları nedeniyle zarar verici olmaktadır. Bu olumsuz sonuçlar psikolojik problemlerin yanı sıra fizyolojik hastalıklar da olabilmektedir. Stres bazı fizyolojik hastalıkların ortaya çıkmasında tetikleyici ya da hastalığın seyrinde belirleyici faktörlerden biri olmaktadır. Bu yüzden stres kavramı ve hastalıklar ile ilişkisini öğrenmek oldukça önemlidir.

Stres, olmaması gereken,  hayatlarımızda sorun yaratan bir dert gibi algılansa da aslında bedeni ve zihni harekete geçiren bir enerjidir. İnsan bedeni ve ruhu bir denge hali aramaktadır; fakat dışarıdan hiçbir uyarıcı gelmeden sürekli bir denge durumu mümkün değildir; mümkün olsa bile yararlı bir şey değildir. Bireyler uyarıcılarla gelen değişime uyum sağlayarak baş etme mekanizmalarını güçlendirme yeteneği geliştirebilirler. Yani önemli olan stres yaşamama değil stres ile olumlu baş etme yeteneği geliştirmektir.

Trafik, işsizlik, kronik hastalık,  sosyal değişimler, ölüm, zaman, otorite, sınav  ve benzeri pek çok stres yaratabilecek durum karşısında değerlendirme süreçlerimiz ile bu durumlara ilişkin aklımızdan bir takım düşünceler geçer. Bu düşünceler çoğu zaman felaketleştirme, kişiselleştirme, seçici algılama , zihin okuma gibi bazı hatalar içerir. Bu düşünce sistemimiz ile alışılmışın dışında zor bir durumu hayati tehlike olarak algılarız ve bu bu “tehlike “ algısı ile fizyolojik süreçlerimiz otomatik olarak bazı tepkiler verir. Örneğin kalp atışlarımız hızlanır, el ve ayaklarımız soğur, hızlı ve kesik nefes alırız, el titremesi olur , kaslarımız kasılır. Bunlar gibi pek çok belirti bizi bu tehlike durumundan kurtarmak için olan tepkilerdir; fakat etkili başetme gerçekleşmediğinde bedenin uyarılmışlık durumu devam eder ve denge sisteminde bozulmalar meydana gelir.

Stres eğer iyi yönetilemez ise bedensel olarak başağrısı, uykusuzluk, gevşeyememe gibi problemlerden kalp damar hastalıkları kanserler ve ölüme kadar giden hastalıklar görülebilmektedir. Psikolojik olarak iç sıkıntısı, huzursuzluk, ağlama, sinirlilik,  gerginlik, bağımlılıklar, intihar gibi problemler, sosyal olarak yürüyüşler, toplumsal kaoslar gibi sonuçlar görülebilmektedir.

Günümüzde stresin fiziksel hastalıklar üzerinde etkisi giderek daha çok çalışılan bir alan olmaya başlamıştır. Diyabet, astım, romataoid artit, fibromiyalji, kolestrol, egzama, tansiyon, ishal /kabızlık, aşırı şişmanlık/zayıflık, ülser, irritabl barsak sendromu, sedef gibi pek çok bozukluk stres ile ilişkili bulunmuştur. Bunun yanında çeşitli kalp hastalıklarında tetikleyici  bir faktördür. Giderek yaygınlaşan kanser hastalığının da seyrini etkileyen etmenlerden bir tanesidir. Sonuç olarak stres fizyolojik hastalıkların hem ortaya çıkmasında hem de seyrinde oldukça büyük bir önem kazanmaktadır.

Bu derece önemli stresin olumsuz sonuçlarını engellemek için çözüm stresi ortadan kaldırmak değil, stres ile olumlu başetme mekanizmaları geliştirilmelidir. Stres ile baş etmek için ya strese bakış açınız ya da stres kaynaklarına yönelik yapabilecekleriniz ilgili yöntemler deneyebilirsiniz. Potansiyel stres kaynakları ile ilgili olarak , gereksiz yere sorumluluk almaktan kaçının. Altından kalkamayacağınız işleri aynı anda almamaya çalışın. Etrafınızdaki insanlara “hayır” demeyi öğrenin. Yapamayacağınız işler konusunda dürüst olun ve bu gibi işleri üstlenmeyin. Gün içerisinde görev ve sorumluluklarınızın yanında size zevk veren aktiviteleri de katın. Gün içerisinde küçük molalar verin ; tatile çıkmaya çalışın.

Bedeniniz ile ilgili olarak düzenli beslenmeye çalışın. Çay, kahve, kola gibi içeceklerin tüketimini azaltın. Gün içerisinde öğünlerinizi düzenli aralıklarla masa başında yemeye çalışın. Besin gruplarından her birini dengeli bir şekilde tüketin.  Yatmaya yakın sakinleştirici bitki çayları için . Düzenli fiziksel egzersiz yapın. Gevşeme egzersizi ve derin nefes alma tekniklerini öğrenin ve gün içerisinde kullanmaya çalışın.

Stres kaynağına karşı bakış açınızı değiştirin. Problemi 3. Bir kişi gözüyle değerlendirin, o  3. Kişinin bakış açısını anlamaya çalışın. 5 yıl sonra bu stres kaynağı ile ilgili neler düşünüyor olabileceğini anlamaya çalışın. Stres ile ilgili düşünme stillerinizi ve olası düşünme hatalarınızı değerlendirin. Soruna değil çözüme odaklanın. Gerektiğinde destek sistemlerinizi harekete geçirin ve birilerinden yardım istemekten çekinmeyin.

Son olarak ZEN atasözünü unutmayın :

“Tanrım bana, değiştirebileceklerim için güç, değiştiremeyeceğimi şeyler için sabır , ama en önemlisi ikisinin arasındaki farkı anlamak için bilgelik nasip et.”

Uzman Klinik Psikolog Büşra GÜNEŞ

 0533 373 81 23