İlişkilerde her zaman bir denge olmalı, bazen biri idare ederken bazen de diğeri idare etmelidir. Bir ilişkide sürekli aynı kişi alttan alıyorsa veya idare ediyorsa orada bir sorun var demektir. Bu durum süreklilik haline geldiğinde görev haline de gelmektedir. Kişi bu görevi yapmadığında problemler üstüne yığılmaktadır. Kişi tekrar tekrar gidip bu ilişkileri seçiyor olabilir ya da kişi kendisinden beklenmeyen şekilde karşısındaki insana aşırı fedakârlık, kurtarıcı rolü üstlenme veya karşısındaki kişilerin beklentilerini karşılama şeklinde yürüttüğü bir ilişki tarzı olabilmektedir. Hayatımıza benzer insanlar giriyorsa, hep aynı şeyleri yaşıyorsak veya aynı şekilde başlıyor ve bitiyorsa; bu durumda sorunun kendisinde olduğunu kişinin kabul etmesi ve yüzleşmesi gerekmektedir. İlişkinin bireye dayattığı rollerin yanında bireyin seçtiği rollerde bulunmaktadır. Bunların yanında bildiğimiz tek rollerde bulunmaktadır. Bunlar; idare etmek, fedakârlık, kurtarıcı olmak, idare etmek vb. Bunların bir kısmı kişinin çocukluğundan itibaren bildiği en iyi yollar olarak karşısına çıkmaktadır. Eğer bir ailede bu roller öğretildiyse ve bu roller yapıldıysa, kişinin hayatında da buna benzer insanlar seçmesi muhtemeldir. Birey en iyi bu rolleri bildiği için bu rollere uygun kişileri seçmektedir. Bunun sebebi kişinin kendi rolünü ve gücünü en iyi kullanılabilecek alanı seçmesidir. Örneğin; ailesi tarafından yönetilen bir kişi kendisini yöneten birini bulmaktadır. Kişiye benzer ilişkiler her zaman daha çekici gelmektedir.

Kişi şikâyet ettiği kişilerle benzer kişileri de bulabilmektedir ve bu tesadüf olmamaktadır. Bu durum, ya savaşın yarım kalan kısmını tamamlamakla ilgili ya da bildiğimiz ve aşina olduğumuz güven verici duygunun devamıyla ilgilidir. Bu davranışların altında kaygılı bağlanma, kaybetme korkusu veya kişinin başka korkuları yatmaktadır. Kişi bunları korkuları ve kaygıları olduğu için yapmaktadır. Eğer kişi terkedilme korkusuyla büyüdüyse, ilerleyen dönemlerde de terkedilmemek için bütün ilişkinin sorumluluğunu üstlenmekte ve onların hayatında hep vazgeçilmez olmak istemektedir. Bu kişilerde vazgeçilme ve yalnız kalma korkusu vardır. Kişi terkedilirse altında yatan başka sorunlarının olduğunu düşünmektedir. Örneğin; yalnız kalmak. Bu durumda kişinin yalnız kalmakla ilgili yüklediği anlamlar ortaya çıkmaya başlamaktadır. Bunlar; değersizlik, yetersizlik ve kendine yetememek vb. Bir kişi sürekli alttan alıyorsa, idare ediyorsa veya insanları memnun etmeye çalışıyorsa bu kişinin kendisi ile ilgili korkularından kaynaklanmaktadır. Aşırı kurtarıcı olan insanların en büyük sorunu değer görmediklerini ve insanların nankör olduklarını söylemeleridir. Aşırı fedakâr insanlar ise diğer insanların hem nankörlüğünden hem de sorumsuzluklarından yakınmaktadırlar.

Kişiler hayatta ne kadar sorun yaşarsa yaşasın hep bir suçlu arama peşinde olmaktadırlar. Bu durumda kişinin kendisine bakması gerekmektedir. Kişinin kendisine “Ben niye sürekli birilerini kurtarıyorum”, “Neden sürekli kurtarılmaya ihtiyaç insanları hayatıma çekiyorum” sorularını sorması gerekmektedir. Bu soruların cevaplarını da o kişilerde değil kendisinde araması gerekmektedir. Doyumsuzluk, bağımlılık, terkedilme korkusu, yalnız kalma korkusu ve ben kendine yetemeyeceğini bilme korkusu gibi süreçler, kişinin aşırı itaatkâr, boyun eğici ve fedakar olmasına neden olmaktadır. Bu kavramlar kişinin kaygılarından beslenmektedir. Kişi bir ilişkide bir şeyi fazla yapıyorsa, bu başka bir yerdeki azlıktan kaynaklanan bir şey olmaktadır. Örneğin; kişinin özgüveni az ise fedakarlığı ve kurtarıcılığı çok olmamaktadır. Kişinin kendisine mutluluk ile ilgili verdiği çaba az ise başkalarına verdiği çaba daha çok olmaktadır. Bir ilişkide ne kadar fazlalık var ise onun nereden geldiğini görmek gerekmektedir.

Birey kendini mutlu etmeye başlarsa, toksik kişilerden ve ilişkilerden de uzaklaşmaya başlamaktadır. Kişi kendini mutlu etmeye ve değer vermeye başladığında sürekli alıcı, talepkar olan ve yakınan insanlardan uzaklaşmaya başlamaktadır. Aslında o kişilerin o kadar da çekici olmadığı ve kendisine yük olduğu ile yüzleşmeye başlamaktadır. Bunun içinde kişinin bir süre kendi hayatında kendisi ile yüzleşmesi gerekmektedir. Kişi kendine “Benim neye ihtiyacım var”, “Beni ne mutlu ediyor”, “Benim korkularım ve kaygılarım neler”, “Ben neden bu kadar boyun eğiyorum ve fedakârlık yapıyorum”, “Bunları yapmam benim hangi ihtiyacımı gideriyor” sorularını sormalıdır.

Korku ve kaygılarla yüzleşmek bu durumun çözümü için yararlı olmaktadır. Bunlarla yüzleştikten sonra kişi o insanlarla 2 yola girmektedir. Kişiler ya yeni kişiye saygı duymaya başlamakta ya da yeni kişiyi sevmeyerek bazı manipülasyonlarla kişiyi eski haline getirmeye çalışmakta, eski haline geri getiremediklerinde de yollarını ayırmaktadırlar. Bu iki durumda sağlıklı olan durumlardır. Gelişim değiştikçe, o eski kişiden gelen uzantılarda ya değişmek ya da geçmişte kalmak zorunda kalmaktadır. Bu yüzleşme yapılmadığı sürece kişinin hayatında kalıcı sorunlar hiçbir zaman kaybolmamaktadır.

Uzman Klinik Psikolog Hatice Büşra KARA

busra.kara@icloud.com